18. “HMK 23/1 maddesinde yargı yerinin belirlenmesine ilişkin incelemenin dosya üzerinden yapılabileceği düzenlenmektedir. Bu nedenle dairemizce dosya üzerinden yapılan incelemede; Ticarî davalar; mutlak ticarî davalar, nispi ticarî davalar ve yalnızca bir ticarî işletmeyle ilgili olmasına rağmen ticarî nitelikte kabul edilen davalar olmak üzere üç gruba ayrılır. Bir davanın ticarî dava sayılmasına bağlanan en önemli sonuç, o davanın asliye ticaret mahkemesinde görülmesi ve buna bağlı olarak özel birtakım usul kurallarına tabi olmasıdır. Hangi iş ve uyuşmazlıkların ticarî dava sayıldığı 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ve bazı özel kanunlarda sınırlı olarak belirtilmiştir.
Mutlak ticarî davalar, tarafların tacir olup olmadığına ve işin bir ticarî işletmeyi ilgilendirip ilgilendirmediğine bakılmaksızın ticarî sayılan davalardır. Mutlak ticarî davalar, TTK’nın 4/1. maddesinde bentler hâlinde sayılmıştır. Bunlar yanında Kooperatifler Kanunu (m. 99), İcra ve İflas Kanunu (m. 154), Finansal Kiralama Kanunu (m. 31), Ticarî İşletme Rehni Kanunu (m. 22) gibi bazı özel kanunlarda belirlenmiş ticarî davalar da bulunmaktadır. Bu gruptaki davaların ticarî dava sayılabilmesi için taraflarının tacir olması veya ticarî işletmeleriyle ilgili olması gibi şartlar aranmaz. TTK’nın 4/1. bendinde sınırlı olarak sayılan davalar arasında yer alması veya özel kanunlarda ticarî dava olarak nitelendirilmesi yeterlidir. Bu davalar kanun gereği ticarî dava sayılan davalardır.
Nispi ticarî davalar, her iki tarafın ticarî işletmesiyle ilgili olması hâlinde ticarî nitelikte sayılan davalardır. TTK’nın 4/1. maddesine göre, her iki tarafın ticarî işletmesiyle ilgili hususlardan doğan ve iki tarafı da tacir olan hukuk davaları ticarî dava sayılır. Bu hükme göre bir davanın ticarî dava sayılabilmesi için, hem iki tarafın ticarî işletmesini ilgilendirmesi hem de iki tarafın tacir olması gereklidir. Bu şartlar birlikte bulunmadıkça, uyuşmazlık konusunun ticarî iş niteliğinde olması veya ticarî iş karinesi sebebiyle diğer taraf için de ticarî iş sayılması davanın ticarî dava olması için yeterli değildir. Ticarî iş karinesinin düzenlendiği TTK’nın 19/2. maddesi uyarınca, taraflardan biri için ticarî iş sayılan bir işin diğeri için de ticarî iş sayılması, davanın niteliğini ticarî hâle getirmez. TTK, kanun gereği ticarî dava sayılan davalar haricinde, ticarî davayı ticarî iş esasına göre değil, ticarî işletme esasına göre belirlemiştir. Üçüncü grup ticarî davalar, yalnızca bir tarafın ticarî işletmesini ilgilendiren havale, vedia ve fikri haklara ilişkin davalardır.
Yukarıda açıklandığı üzere bir davanın ticarî dava sayılması için kural olarak ya mutlak ticarî davalar arasında yer alması ya da her iki tarafın ticarî işletmesiyle ilgili bulunması gerekirken havale, vedia ve fikri haklara ilişkin davaların ticarî nitelikte sayılması için yalnızca bir yanın ticarî işletmesiyle ilgili olması TTK’da yeterli görülmüştür. 6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 2. maddesi ile değişik TTK’nın 5. maddesinin 1. fıkrası; “Aksine hüküm bulunmadıkça, dava olunan şeyin değerine veya tutarına bakılmaksızın, asliye ticaret mahkemesi tüm ticarî davalar ile ticarî nitelikteki çekişmesiz yargı işlerine bakmakla görevlidir.” 5. maddesinin 3. fıkrası; “Asliye ticaret mahkemesi ile asliye hukuk mahkemesi ve diğer hukuk mahkemeleri arasındaki ilişki görev ilişkisi olup, bu durumda göreve ilişkin usul hükümleri uygulanır.” şeklinde düzenlenmiştir.
Somut olayda; davacı şirket tarafından davalı şirket aleyhine ecrimisil talebine ilişkin olarak belirsiz alacak davası açıldığı, tarafların tacir olduğu, tapunun halen davalı adına kayıtlı olduğu, TTK 3 ve 4. maddesi uyarınca Bursa 2. Asliye Ticaret Mahkemesinin görevli olduğu anlaşılmıştır.”
Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesinin 27.01.2022 tarihli, E. 2021/2408 K. 2022/158 sayılı ilâmı (Eklenme Tarihi: 2024-01-21).
19. “İLK DERECE MAHKEMESİ KARARININ ÖZETİ:
Mahkemece, iddia, savunma ve tüm dosya kapsamına göre, taraflar arasında kira sözleşmesinin var olup olmadığı ve kira sözleşmesinin taraflar arasında devam edip etmediği hususlarında yargılama yapmak ve hüküm vermeye tek görevli mahkemenin Sulh Hukuk Mahkemesi olduğu gerekçesiyle, HMK’nın 114/1-c maddesi delaletiyle 115/2 maddesi gereğince davanın dava şartı noksanlığı nedeniyle usulden reddine, mahkemenin görevsizliğine, HMK’nın 20/1 maddesi gereğince görevli ve yetkili mahkemenin Muğla Sulh Hukuk Mahkemesi olduğunun tespitine karar verilmiştir.
…
GEREKÇE:
İstinaf kanun yolu başvurusuna konu edilen karar hakkında; HMK’nın 355. maddesindeki düzenleme uyarınca, istinaf dilekçesinde belirtilen nedenler ve kamu düzenine ilişkin aykırılık bulunup bulunmadığı yönü gözetilerek inceleme yapılmıştır.
Dava, şahsi hakka dayalı ecrimisil alacağına dayalı itirazın iptali isteğine ilişkindir.
…
…somut olay değerlendirildiğinde, dava dilekçesinde çekişme konusu taşınmaz üzerinde şahsi hakkı bulunduğunu ileri süren davacı, davalı ile yapılan kira sözleşmesinin sona erdiğini ve davalının fuzuli şagil durumunda olduğunu ileri sürerek, ecrimisil isteminde bulunmuş, talep sonucu kısmında da bu istem tekrar edilmiştir. Görüleceği üzere dava dilekçesinde açıklanan maddi vakıalar, davalılar arasındaki kira sözleşmesinin davacı yönünden bağlayıcı olmadığı iddiasını da içermekte olup, hukuki nitelendirme de davacı tarafından bu iddiaya (maddi vakıaya) uygun olarak yapılmış ve açık bir şekilde şahsi hakka dayalı ecrimisil istenilmiştir. Az yukarıda açıklandığı üzere kira sözleşmesi 6098 sayılı TBK’nda düzenlenmiş olup, kira sözleşmesinin kendisi yönünden bağlayıcı olmadığını ileri süren davacı bakımından açtığı davanın, farklı yasa ve koşullara tabi bulunan kira alacağı istemine ilişkin olduğunu kabul etmek mümkün değildir. (Aynı yönde, Yargıtay HGK’nın 25.10.2018 t.li, 2017/1-1236 E. ve 2018/1568 K. sayılı kararı)
O halde, anılan bu isteğin 4721 sayılı TMK hükümleri ile 2886 sayılı Kanunun 75. maddesinden kaynaklandığı ve tacir olan her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğduğu anlaşılmakla, mahkemece işin esasının incelenerek bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde görev nedeniyle davanın usulden reddine karar verilmesi doğru değildir.”
İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 22. Hukuk Dairesinin 20.11.2023 tarihli, E. 2023/2694 K. 2023/2173 sayılı ilâmı (Eklenme Tarihi: 2024-01-28).
20. “Dava; elatmanın önlenmesi, eski hale iade ve ecrimisil istemlerine ilişkindir.
Dava dosyasının istinaf kanun yolu incelemesi HMK’nun 355. maddesi gereğince sınırlı olarak ve re’sen kamu düzeni yönünden yapılmıştır.
Bilindiği üzere, 6102 sayılı Ticaret Kanunu m.5/1 maddesi gereğince Asliye ticaret mahkemesi; dava konusunun değerine veya miktarına bakılmaksızın ticari davalara ve ticari nitelikteki çekişmesiz yargı işlerine bakmakla görevli özel bir mahkemedir.
Bilindiği üzere 01/07/2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 6335 sayılı Kanun ile değişik 4. maddesinde ticari davalar tanımlanmıştır. Buna göre her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ile maddenin devamı fıkralarında belirtilen davalar “ticari dava” olarak nitelendirilmiştir. Yine aynı Kanun’un 5/3. maddesinde “Asliye ticaret mahkemesi ile asliye hukuk mahkemesi ve diğer hukuk mahkemeleri arasındaki ilişki görev ilişkisi olup bu durumda göreve ilişkin usul hükümleri uygulanır” hükmüne yer verilmiştir.
Anılan yasal düzenlemeler karşısında asliye ticaret mahkemelerinin özel mahkeme niteliğinde bulunduğu bu niteliği gereği görev alanının 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümlerine göre belirleneceği ve genel mahkemeler ile arasındaki ilişkinin önceki kanunun aksine görev ilişkisi olduğu açıktır. Asliye Ticaret Mahkemelerinin çekişmeli yargıdaki görev alanının TTK’nda ve diğer özel kanunlarda ticari dava olduğu belirtilen davalarla sınırlı olduğu kuşkusuzdur.
Öte yandan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 6335 sayılı Kanun ile değişik 4. maddesinde ticari davaların, “mutlak ticari davalar” ve “nispi ticari davalar” olarak iki gruba ayrıldığı anlaşılmaktadır. Mutlak ticari davalar, tarafların sıfatına veya bir ticari işletme ile ilgili olup olmamasına bakılmaksızın kanun gereği ticari sayılan davalar olup TTK’nin 4/1. maddesinin b, c, d, e, f fıkralarında ve özel kanunlarda düzenlenmiştir. Nispi ticari davalar ise, tarafların tacir sıfatına haiz olduğu ve her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili uyuşmazlıklardan doğan davalardır. Bir başka ifade ile bu davalar ya bir ticari işletmeyi ilgilendirmeli ya da iki taraf için de ticari sayılan hususlardan doğmaları halinde ticari dava olarak nitelendirilebilirler.
O halde gerek mutlak ve gerekse nispi ticari davaların asliye ticaret mahkemelerinde görüleceği açıktır.
Öte yandan, görev, kamu düzenine ilişkin olup, mahkemece her aşamada re’sen nazara alınması gerekli bir usul kuralıdır.
Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde tüm dosya kapsamı değerlendiğinde, eldeki davanın mülkiyet hakkına dayalı olarak değil davacı şirketin … sayılı II(a) grubu işletme ruhsatlı maden sahasına müdahale edildiği iddiasına dayandığı, dolayısıyla uyuşmazlığın tarafların ticari işletmelerine ilişkin bulunduğu, tarafların tacir sıfatının bulunduğu, bu şekilde her iki tarafın da ticari işletme ile ilgili iddiaları ve savunmalarının bulunuyor olması nazara alındığında açılan davadaki uyuşmazlık ticari dava niteliğindedir.”
Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesinin 10.07.2024 tarihli, E. 2024/1137 K. 2024/1023 sayılı ilâmı (Eklenme Tarihi: 2025-01-29).
21. “İstanbul 3. Asliye Hukuk Mahkemesince, “… davacı ve davalının tacir olduğu ve dava konusunun her iki tarafın ticari işi ile ilgili olduğu anlaşılmakla iş bu davanın 6102 sayılı TTK’nın 4/1. maddesi gereği nisbi ticari dava olduğu ve ticari davaya bakmakla görevli mahkeme ise asliye ticaret mahkemesi olduğu…” gerekçesiyle görevsizlik kararı verilmiştir. İstanbul 18. Asliye Ticaret Mahkemesi ise, “…huzurdaki davada uyuşmazlığın mülkiyet hukukundan kaynaklandığı, uyuşmazlık konusunun tarafların ticari faaliyetinden kaynaklanmadığı bu hali ile mahkememizin görevli olmadığı, ecrimisil alacağına ilişkin ihtilafa dayanan davanın genel görevli mahkeme olan asliye hukuk mahkemesince görülmesi gerektiği…” gerekçesiyle görevsizlik yönünde karar vermiştir. 6100 sayılı HMK’nın 2/1. maddesinde “Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.” hükmüne yer verilmiştir.6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 5. maddesi uyarınca ticari davalar Asliye Ticaret Mahkemelerince görülerek karara bağlanır. Aynı Kanun’un TTK’ nın 4/1. maddesine göre, her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan hukuk davaları ile tarafların tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın bu Kanunda öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları ticari dava sayılır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2012/168 E. 2012/397 K. sayılı kararında, 2560 sayılı kanuna tabi olan …’nin gördüğü hizmet, kamu hizmeti olmasına rağmen, özel hukuk hükümlerine tabi olduğu, TTK’nın 16/1 maddesi anlamında tacir sıfatını taşıdığı belirtilmiştir. Davacı taraf ticaret kanuna göre kurulmuş anonim şirket olup, TTK 19. madde uyarınca tüm iş ve işlemlerinin ticari olmasına ve az yukarıda açıklandığı üzere davalı İSKİ’nin de tacir sıfatını haiz olduğu nazara alındığında, davalıya ait taşınmazların, davacı şirket tarafından haksız işgal edildiğinden bahisle tahakkuk ettirilen ecrimisilden mütevellit muarazanın giderilmesi ve menfi tespit ve fazladan ödenen bedelin istirdatı istemine ilişkin tacirler arasındaki uyuşmazlığın nisbi nitelikte ticari dava teşkil ettiği dolayısıyla davanın asliye ticaret mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.”
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 37. Hukuk Dairesinin 22.01.2025 tarihli, E. 2024/1735 K. 2025/189 sayılı ilâmı (Eklenme Tarihi: 2025-04-20).
